In de vijfde aflevering van de podcast Wizards&Prophets gaan Vork-hoofdredacteur Joost van Kasteren en directeur Dierwetenschappen Martin Scholten van Wageningen University in gesprek over de toekomst van onze veestapel.

Tovenaar Van Kasteren ziet weinig heil in pogingen om de veehouderij te verduurzamen via kringlooplandbouw. ‘Het stikstofverlies is zo groot, die kringloop krijg je nooit gesloten.’ Toch is hij geen principieel tegenstander van vlees, hij eet het zelf ook.

Om de schade aan de natuur te beperken, pleit hij ervoor om alle landbouw in Nederland te concentreren op een miljoen hectare grond. Op deze manier blijft er een miljoen hectare land over om terug te geven aan de natuur. ‘We kunnen hier dan echte robuuste natuur van maken, die we als mens volledig aan haar lot overlaten.’

Voor profeet Scholten is de massale uitstoot van stikstof bij de vleesproductie juist het argument om veel meer terug te vallen op kringlooplandbouw. Maar dan wel met moderne methoden. In zijn ideale wereld gebruiken we het afval uit de stad straks als grondstoffen voor zowel de gewassen- als de veeteelt.

In 2100 heeft Afrika vier miljard monden te voeden – vier keer zoveel als nu. En dat terwijl de voedselopbrengsten nu al gigantisch achterblijven bij de vraag. Volgens de Nigeriaanse Patience Koku van Replenish Farms is een snelle technologische revolutie de enige oplossing om tot efficiënte massaproductie te komen. De Zuid-Afrikaanse onderzoeker Zayaan Khan is daar kritisch over. Zij pleit juist voor kleine, lokale, circulaire productieketens.

In deze podcast zoeken journalist en bioloog Hidde Boersma en directeur van de Food Hub Joris Lohman naar overeenkomsten in de ideeën van Khan en Koku. Welke rol kan het westen spelen in het verhogen van de productiviteit? Hoe kan Afrika snel stappen overslaan, zonder onze fouten te herhalen, of opgescheept te worden met door ons afgedankte technologie? Moet Afrika überhaupt wel luisteren naar Europa? De verschillen tussen beide continenten zijn immers enorm. Waar Europa zich bijvoorbeeld afkeert van gmo, kan het voor Afrika misschien wél een goede manier zijn om tot voedselzekerheid te komen.

Zowel Koku als Khan geloven in een Afrikaanse toekomst waarin de kleine boer een belangrijke rol speelt. Grote bedrijven zijn nodig voor de grote investeringen, maar het landschap is zo divers en ruraal dat lokale communities onmisbaar zijn voor de voedselproductie en logistiek. Door inheemse, eeuwenoude kennis van planten te combineren met de nieuwste technologieën, kan Afrika versneld bouwen aan een uniek en duurzaam voedselsysteem, dat stoelt op lokale betrokkenheid. En daar kunnen wij in het westen dan weer veel van leren.

Ze willen allebei een wereld waarin genoeg gezond eten is voor iedereen, zonder dat het leven op aarde daaronder lijdt. Maar Ernst van den Ende (managing director van de Plant Sciences Group van Wageningen University & Research) en Miriam van Bree (manager kennis en innovatie bij Bionext, een ketenorganisatie voor biologische landbouw en voeding) hebben een totaal andere kijk op de weg daarnaartoe.

Van den Ende vindt dat we al onze kennis en kunde uit de kast mogen trekken om de wereld te voeden. ‘Er is gentechnologie beschikbaar waarmee we heel snel en uiterst precies betere gewassen kunnen kweken. En die snelheid hebben we nodig, dus laten we vooral niet te dogmatisch zijn’, vindt hij.

Van Bree vindt ‘geknip en geplak met DNA’ veel te ver gaan. ‘De mens moet de integriteit van de plant respecteren, dat is een principekwestie’, stelt ze. ‘Bovendien is de natuur zo ingewikkeld, dat we de gevolgen van al dat geknutsel helemaal niet kunnen overzien.’

Ondanks hun grote verschillen in visie zoeken Van den Ende en Van Bree in deze podcast toenadering tot elkaar. Want als we toe willen naar een duurzame voedselproductie voor de hele wereld, is een combinatie van oplossingen nodig. Toewerken naar zo min mogelijk kunstmatige bestrijding en bemesting, gewassen kweken die passen bij de omgeving en het veranderende klimaat, het machtsblok van de grote industrie met haar patenten doorbreken – als we dat voor elkaar krijgen, dan komt het volgens beiden wel goed.

Hoe produceren we genoeg voedsel in Nederland, zonder de natuur volledig weg te vagen? In aflevering twee van deze vijfdelige podcast-serie praten landbouwkundig ingenieur Frank Verhoeven en gepensioneerd onderzoeker Peter Smeets over de (her)inrichting van ons landschap. Moeten we toe naar een verweving van natuur met kleinschalige landbouw, of juist naar een strikte scheiding en schaalvergroting van functies?

Massaproductie in voedselfabrieken; Verhoeven kan zich niet voorstellen dat een concentratie van landbouw op strategische plekken ons land werkelijk vooruit gaat helpen. Hij pleit voor het tegenovergestelde: kleinschaligheid en een combinatie van functies in het landschap. Smeets is er juist van overtuigd dat schaalvergroting de enige kans is om op een efficiënte manier genoeg voedsel te produceren én de natuur de ruimte te geven om zich te herstellen.

Onder leiding van Harm Edens gaan Verhoeven en Smeets op zoek naar wat hen bindt. En dat is genoeg. Beide pleiten voor het behouden van werkgelegenheid, ruimte voor de ondernemende mkb-er en vooral: een sterke visie van de overheid.

Moeten we de landbouw verder intensiveren, of juist investeren in biologische voedselproductie? In deze vijfdelige podcast-serie gaan moleculair bioloog Hidde Boersma en directeur van Food Hub Joris Lohman met elkaar in debat over de toekomst van ons voedsel. Ze pleiten allebei voor een duurzamere landbouw. Toch liggen hun oplossingen ver uit elkaar.

Boersma vertegenwoordigt de ‘tovenaars’. Dit is de stroming van denkers die de landbouw met gen-tech en andere innovaties verder willen intensiveren. Door meer voedsel te produceren op minder land, willen ze zo meer ruimte creëren voor de natuur.

‘Profeet’ Lohman pleit juist voor een circulaire voedselproductie, die veel meer in balans is met natuurlijke ecosystemen.

Onder leiding van Harm Edens verkennen Boersma en Lohman elkaars ideeën, en onderzoeken ze in hoeverre hun oplossingen elkaar zouden kunnen versterken. Want over een ding zijn ze het wel eens; de huidige status-quo in de landbouw moet worden doorbroken.

In deze eerste aflevering verkennen Boersma en Lohman het veld. Ze schetsen de ideeën van zowel de profeten als de tovenaars in het voedseldebatten, en introduceren de grote thema’s die ze de komende vijf afleveringen gaan bespreken.

Nederlandse consumenten maken zich steeds drukker om duurzaamheid en gezondheid, maar hechten ook veel waarde aan beleving en gemak. Ze kopen standaardproducten zo goedkoop mogelijk in zodat ze meer kunnen uitgeven aan bijzondere producten. Met name de middenmoters in de voedingsmiddelenbranche betalen hiervoor het gelag. Martijn Rol, Sectorspecialist Food bij Rabobank, geeft bedrijven tips om het hoofd boven water te houden.

De Rabobank startte onlangs met Rabo Food Forward, een innovatieprogramma voor voedselvoorziening dat tot in alle uithoeken van Nederland reikt. Maar wat houdt dat programma precies in? Lambert van Horen, Research Analist bij Rabobank, legt het uit en vertolkt het enthousiasme dat hij voelde tijdens de eerste ‘keten-brede’ brainstormsessie in Friesland.

Lees hier meer over Rabo Food Forward en hoe we samen voedseloplossingen versnellen: www.rabobank.com/foodforward

Zal innovatie in de food- en agri-sector eerder van duurzame start-ups komen of van grote multinationals? Het doet er niet toe, vinden Maarten Ooms en Saskia Hoebee van het Rabobank Food & Agri Innovatie Team. Waar het om gaat – en waar zij zich voor inzetten – is dat goede ideeën voor een duurzame voedselvoorziening overwinnen en niet uit de markt gedrukt worden.