We beginnen ons historische verhaal als er nog niet eens boeken gedrukt worden. Maar hoe het zit in de Middeleeuwen valt te lezen in een recent boek daarover: middeleeuwse medemensen (uitgeverij Ertsberg)

De boekdrukkunst had een directe relatie met de protestantse boerenopstanden in de Middeleeuwen. Het boek Q ging er over, ook in het Nederlands vertaald. En vreemd genoeg overgenomen door extreemrechts om Trump en zo mee te promoten.

Protestanten, wederdopers, mennonieten, alles komt ter sprake. En aan de katholieke afvallige kant: de ketters (Katharen)

We razen ook even langs het laatste boek van David Graeber en David Wenslow, De Theorie van Alles

Spinoza, Aagje Deken en Betje Wolf (van Sarah Burgerhard) en natuurlijk Multatuli. Want het linkse boek in Nederland begon daar pas echt goed mee. En toen bestonden er nog niet eens boekwinkels

Jan Fortuin (1855-1940) was de eerste die, in de Tuinstraat in de Amsterdamse Jordaan, een linkse boekwinkel begon (en het aan de stok kreeg met oranjeklanten). Tot die tijd werd de verkoop gedaan door colporteurs, op straat.

Toen kwam Gerhard Rijnders en de Roode Bioscoop met de Rode Bibliotheek. De Roode Bioscoop bestaat overigens nog steeds. Het gedrukte woord was een wapen in de ontwikkeling der strijdende arbeidersklassde (zie ook: Intellectual Life British Working Classes Jonathan Rose)

Noam Chomsky vertelt ook hoe zijn politisering begon met de pamfletten die je op straat kon krijgen en verder gaat het over Rudolf Rocker en diens Nationalisme en Cultuur.

Boekenuitgever Rijnders richtte ook de eerste satirepartij op, de Rapaille partij

De sociaaldemocraten hadden de Arbeiderspers en de krant het volk (later het Vrije Volk)

De communisten Uitgeverij Pegasus en dichteres Henriette Roland Holst

en de Anarchisten Recht voor Allen. En de Vrije Socialist

Maar toen begon het fascisme op te komen, in Nederland betekende dat onder meer dat Duitse vluchtelingen Exil literatuur meebrachten

Maar ja toen kwam de tweede wereldoorlog en moest alles dat goed was ondergronds. Daarna deel 2...

Over de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder. Begin...

In het tweede deel van de geschiedenis van de radicale arbeide(er)sstrijd in Nederland, pakken we de draad op bij het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Fascisten hadden in de paar jaar dat ze terreur konden zaaien, veel kapot gemaakt. Maar links kwam ook sterk uit de ondergrondse omdat ze moedig verzet hadden geboden. Vooral de communisten. Zie Eenheidsvakcentrale. Maar… Koude Oorlog en McCarthy-achtige toestanden maakten al snel weer een einde aan hun positie, waarna de sociaaldemokraten en hun NVV, later FNV weer het voortouw kregen.

In de relatieve marge was er nog het OVB, als voortzetsel van de anarchosyndicalystische stroming. Daaruit is later de Vrije Bond ontstaan, die nog steeds actief is.

In deze uitzending bespreken we die organisaties, en wordt ook een en ander afgewogen over de waarde van een grote logge en bureaucratische instelling als de FNV en of je daar nu wel of niet lid van moet worden.

Het gaat zelfs over wat arbeid is, behalve dan die karikatuur van een witte man in een overal in de fabriek. Hoe zit het bijvoorbeeld met – al dan niet betaalde – zorgarbeid?

Ook andere ontwikkelingen passeren de revue. Zoals de gele bonden en het trieste initiatief Alternatief voor Vakbond (AVV)

Maar ook de strategie van het organizing.

Natuurlijk duiken we ook weer in de naoorlogse geschiedenis, met de voor de arbeidsstrijd belangrijke opkomst van de welvaartsstaat, en daarbinnen de tegencultuur. We stippen even wat hoogtepunten uit die tijd aan, zoals de Telegraafrellenvan 1966 (damn wat een actie) en mei ‘68 (in Frankrijk en Nederland) en de bezetting van ENKA in Breda in 1972.

Maar waar loonarbeid is, is ook werkloosheid en zijn als je geluk hebt uitkeringen. De bijstandsbond is een organisatie van mensen met een uitkering. Zie hier de speciaal voor deze editie ingetiepte verslag van het voordeurdelersoproer in Nijmegen in 1984.

In de jaren tachtig ontstond binnen de kraakbeweging een Bond tegen arbeidsethos, voortbordurend op vergelijkbare bewegingen voor de oorlog waar we het in deel 1 over hadden.

Maar daarna denderen we verder door de geschiedenis, met een eervolle vermelding voor de Katholieke Werkende Jeugd (KWJ), de vrouwenstakingvan 30 maart 1981 (met een demonstratie met 30.000 mensen, die vooral over abortus ging) en we noemen natuurlijk ook Wilhelmina...

Dat is nogal een thema, want uiteindelijk heeft alles zo’n beetje met arbeid te maken.

We beginnen ons verhaal dan ook in de middeleeuwen als er nog geen echte industrie is. Maar natuurlijk al wel gewerkt wordt, al was het waarschijnlijk minder dan nu. Gemiddeld, per dag, bedoelen we dan. Wat er sindsdien niet veranderd is, is dat je mensen hebt die rijk worden door anderen voor hen te laten werken. En als je in een loon-economie leeft, ben je wel gedwongen om je arbeidskracht te verkopen, om te overleven. Alhoewel; je kunt het natuurlijk ook terugpakken/stelen. De vraag is of dat op zijn beurt niet ook weer werken is.

(We schreven er ooit een boek over, helaas alleen in het Duits verkrijgbaar)

Er zijn ook altijd mensen en groepen geweest die zich tegen hun uitbuiting geweerd hebben. Ook in de Middeleeuwen. Ook in de Lage landen.

Grote boerenopstanden kennen we vooral uit de geschiedenis in Duitsland en Frankrijk. Engeland ook, overal eigenlijk. We moeten een nieuw boek raadplegen om te horen of die er ook hier waren. De uitslag volgt.

Maar toen begonnen, rond 1850, de eerste anarchisten en communisten te bedenken dat de rijke stinkers het probleem waren en dat er revolutie moest komen. In Nederland leidde dat tot de oprichting van de Sociaal Democratische Bond en het Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS). In het kielzog van de Eerste Internationale. Nationaal Arbeids Secretariaat.

Wie precies wil weten hoe de Nederlandse relschoppers zich organiseerden – of juist niet – kan terecht bij het boek van Jacques Giele met de titel de 1e Internationale

Over de eerste radicale arbeidsorganisaties in Amsterdam heeft historicus Dennis Bos zijn Waarachtige Volksvrienden

(Pas op vrijdagavond 15 september, nadat het weer was omgeslagen en de regen inzette, keerde de rust terug. De schade was enorm: vele honderden ruiten waren gesneuveld, meer dan honderd Amsterdammers waren opgepakt en tientallen gewonden, zonder uitzondering slachtoffers van het overheidsoptreden, lagen in de gasthuizen) We hebben het dan over het jaar 1876 en het kermisoproer...

Natuurlijk kunnen we ook terecht bij Kapitaal en Arbeid in Nederland van communiste en partij-oprichtster Henriette Roland Holst.

En voor het geval u al dit moois niet meer antiquarisch kunt vinden, of uit de boekenkast van kameraden mag lenen (en altijd weer teruggeven, nondeju!), hebben we natuurlijk het IISG.

Maar met zevenmijlslaarzen gaan we dan verder door de geschiedenis. Het anarcho-syndicalisme ontstaat in Frankrijk en vindt ook zijn vertakkingen in Nederland (met het Nederlands Syndicalistische Vakverbond (NSV) met wel 20.000 leden). Terwijl de sociaaldemocraten die de anarchistische arbeiders te wild vinden, hun NVV gaan oprichten (voorlopers daarvan zijn de diamantbewerkers). Maar de arbeiders in Amsterdam waren niet erg overtuigd van nut en noodzaak van het reformisme.

Ook het enthousiasme over de communistische stroming blijkt beperkt houdbaar. Marx was welgeteld