Bij etymologie gaat het vaak over leenwoorden — woorden die we overnemen uit andere talen —, maar een belangrijk deel van onze woordenschat bestaat uit erfwoorden. Dat zijn woorden die er altijd al waren, maar die door de vele eeuwen heen wel aanzienlijk veranderd zijn. En precies die woorden vormen het interessegebied van Yoïn van Spijk. We spraken met hem over hoe woorden veranderen, en over de voorouders van het Nederlands: het proto-Germaans en het proto-Indo-Europees, en ook over hoe we eigenlijk kunnen weten hoe die talen in elkaar zaten. Behalve Yoïn komt ook Nicoline van der Sijs nog even aan het woord, over leenwoorden.

Etymologiebank.nl
Historische Woordenboeken online
Taal aan de wandel - website van Yoïn van Spijk
Twitteraccount van Yoïn van Spijk

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

Dialecten dreigen te verdwijnen, maar in Brabant is iets bijzonders aan de hand: daar spreken jongeren een nieuwe vorm van dialect, waarin sommige eigenschappen worden uitvergroot. Taalkundige Kristel Doreleijers doet onderzoek naar taalgebruik en identiteit, en verdiepte zich in het nieuwe, Brabantse hyperdialect. En dan vooral in het lidwoordgebruik, waarmee vooral jongeren zich onderscheiden. Is het dialect, nepdialect of eerder jongerentaal?

De fragmenten die je hoort zijn afkomstig van:

• New Kids: Hedde gij zin om te rennen, of wa en Zwembad
• TikTok Tammo
• Zwarte Loonwerker
• Getske Boys
• Koekwaus van RoekOe Brabant
• EffeSerius, Lekker Brabants praten
• We hebben un clubkse opgericht

Meer interessante links:

• Kristel op Faces of Science
• Artikel over het nieuwe dialect bij het Meertens Instituut
• Kristel bij Omroep Brabant
• Artikel van Kristel op EW Podium
• Artikel op Brabants Erfgoed
• Profielwerkstuk Taalkunde

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

In deze aflevering kijken we terug op het afgelopen taaljaar: wat waren de ontwikkelingen, wie zijn ons ontvallen, en wat waren de woorden van dit jaar? Onze deskundige gast daarbij is Kees van der Zwan, tot voor kort hoofdredacteur van het taaltijdschrift Onze Taal. En behalve naar het voorbije jaar, kijken we ook naar de afgelopen dértig jaar — de periode dat Van der Zwan aan Onze Taal verbonden was. Wat is er allemaal veranderd in die jaren, en wat juist niet?

De fragmenten zijn afkomstig uit de podcast De Online Sisterhood, het tv-programma Even Tot Hier, Beeld van Nederland uit het journaal - de jaren '90, overzicht Van Kooten en De Bie, het laatste journaal van Martine Tanghe.

We willen iedereen bedanken voor het invullen van onze enquête! Marijn van Staveren krijgt het boek Gras is een rood woord toegestuurd.

• Meer over Gras is een rood woord, met het beste uit dertig jaar Onze Taal
• Ontbreekwoordenrubriek op Radio 1 België
• NOS stapt over op Groene spelling
• Leesniveau van scholieren gaat achteruit

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

Triëst is een van de vijf Italiaanse steden waar je Nederlands kunt studeren. De opleiding, die vooral tolken en vertalers aflevert, bestaat zestig jaar — en dat was reden om te spreken met drie mensen die er meer van weten: Paola Gentile, hoofd van de opleiding, Frieda Steurs, die nauw betrokken was bij een uitwisselingsproject tussen de universiteiten van Triëst en Leuven, en Alessandro Colagiovanni, een veelgevraagde tolk-vertaler, die in Triëst afstudeerde. Een gesprek over de opleiding zelf en over de beroepsmogelijkheden — maar ook over de vraag waarom Italianen Nederlands willen studeren, een taal waar veel Italianen het nut niet zo van inzien.

Het audiofragment is van Nielson uit het nummer Diamant.

Meer lezen/luisteren:

• De opleiding tolk/vertaler in Triëst, artikel op neerlandistiek.nl
• Een meemaakreportage over Nederlands studeren in Triëst, artikel op neerlandistiek.nl
• Wat doen Italiaanse alumni na hun studie Nederlands, artikel op neerlandistiek.nl
• Italië: Università degli Studi di Trieste, info over de opleiding op de website van de Taalunie
• Nederlands studeren populair in Italië: blokken dus, op de teksten van Nielson en Spinvis, artikel in Het Parool
• Spotifylijst met Nederlandstalige muziek van de Italiaanse studenten uit Triëst
  
  

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

Hoe zetten politici taal in om hun publiek te overtuigen? In de aanloop naar de komende verkiezingen praten we erover met deskundige Robbert Wigt, auteur van een boek over de debatvaardigheden van Mark Rutte. Een gesprek over hoe je als politicus het debat naar je hand kunt zetten, over het belang van een goeie grap op zijn tijd, over wat Rutte zo'n goede debater maakt, en over hoe zijn opvolgers in de politieke arena - Yesilgöz, Timmermans, Omtzigt, Van der Plas - het doen, qua taal. Met in de bijrollen Barack Obama, Jesse Klaver, Lodewijk Asscher en Dries van Agt. Dat de beste mag winnen, op 22 november.

Meer lezen/luisteren/kijken:

• College Tour verkiezingsdebat van 22 oktober 2023
• Partijprogramma’s over taal op Neerlandistiek.nl
• Robbert Wigt in de podcast Wie is Rutte?
• Het boek Supergaaf. De overtuigende taal van Rutte
• De waterige compromissen van Rutte (2011)
• Klaver/Obama in Zondag met Lubach

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

Waarom is het zo lastig om geuren goed te omschrijven? Hadden we vroeger meer woorden voor geur? Kun je met meer geurwoorden beter over geur praten? En hoe belangrijk is het om over geur te (kunnen) praten? We spreken erover met kunst- en geurhistorica Caro Verbeek. Een odoresk gesprek over geurwoorden, geurindelingen en geurhistorie, over de Maleisische Jahai die veel nauwkeuriger over geuren kunnen praten dan wij, over het verband tussen geur en gezondheid, en over pomanders, loddereindoosjes, en parfumorgels en stankconcerten van de Italiaanse futuristen.

Meer lezen

• Het boek Neuswijzer. Geuratlas van de Lage Landen
• Caro Verbeek op de website van Odeuropa
• Wikipediapagina van dichter Charles Baudelaire
• Wikipediapagina van Filippo Marinetti, oprichter van het Italiaanse futurisme
• Artikel Kennislink: Jager-verzamelaars in Maleisië hebben veel woorden voor geuren
• Webpagina van Ilja Croijmans, universitair docent aan de Radboud Universiteit

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

Hoe druk je een gevoel uit in taal? Dat kan met je intonatie ('Zie ik daar nou een béér?) of met je woordkeus ('Shit!'), maar het kan ook door een bepaalde zinsconstructie te gebruiken, zoals 'Wat zit je nou te lachen ...?' of 'Al dat gezeur!' Het opvallende is dat dat soort zinnen soms ongrammaticaal lijken - ze zijn niet 'af' -, maar toch begrijpt iedereen wat je ermee bedoelt. Die 'grammatica van het gevoel' is een van de onderzoeksgebieden van taalkundige en docent Ronny Boogaart, die zich vooral bezighoudt met de sturende kracht van taal in het dagelijks leven. We spreken met hem over expressieve constructies, losse bijzinnen in muziek en poëzie, over takkeweer en kutmuziek, over Hoe dan? en Hou op met me! — en over de verzuchtingsinfinitief.

Meer lezen/luisteren:

• Alsof van Maarten van Roozendaal (fragment) - YouTube
• Dat jij mij best mag haten - artikel van Marc van Oostendorp op Neerlandistiek
• Lamento van Remco Campert - YouTube
• Dat eeuwige ge- - artikel van Ronny Boogaart op Neerlandistiek
• De Algemene Nederlandse Spraakkunst online

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com

Sinds we online daten (sinds bijna dertig jaar alweer) is het Nederlands verrijkt met woorden als swipen, ghosten, gaslighten, wokefishen, benchen, doordaten, prela, ignorela, appaire, bambiseks, poema, fuckboy, beer, sugardaddy en nog vele, vele andere. We spreken erover met Milou Andree, poema en samensteller van het Datingwoordenboekje van het Instituut voor de Nederlandse Taal.

Doe je mee aan ons luisteronderzoek? Dat kan hier.

• Lees alle woorden terug in het Datingwoordenboekje
• Lees het artikel van Milou over datingtaal: Kittenfishing, prela en quarantinderen. De taal van daten en alles daaromheen
• Luister de (gestopte) podcast Datevermaak
• Luister De liefde van nu

Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com